Z jakimi wyzwaniami mierzą się pacjenci z nowotworem tarczycy?
Prof. zw. dr hab. med. Marek Ruchała
Kierownik Katedry i Kliniki Endokrynologii, Przemiany Materii i Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Kanclerz Kolegium Nauk Medycznych UM, Prezes Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego, Sekretarz Polskiego Towarzystwa Tyreologicznego.
Czym są nowotwory endokrynne tarczycy i jak się objawiają?
Nowotwory tarczycy są niejednorodną grupą schorzeń różniącą się zarówno rozpoznaniem histopatologicznym jak i przebiegiem klinicznym, sposobem leczenia i rokowaniem. W ostatnich latach notujemy wzrost wykrywalność raków tarczycy. Najłagodniejsze i najczęstsze (ponad 90 proc.) są zróżnicowane raki tarczycy: brodawkowaty i pęcherzykowy oraz ich warianty histologiczne. Cechują się stosunkowo powolnym wzrostem, a objawy najczęściej związane są miejscowym uciskiem guza. Często wykrywane są przypadkowo w trakcie badania USG. Następną grupą są nowotwory nisko lub niezróżnicowane w tym rak anaplastyczny, który charakteryzuję się bardzo szybkim wzrostem i niestety olbrzymią śmiertelnością i to w niedługim czasie po rozpoznaniu.
Nieco innym nowotworem jest rak rdzeniasty tarczycy, który wywodzi się z komórek C rozsianych w obrębie miąższu tarczycy. Stanowi on 2-4 proc. wszystkich złośliwych nowotworów tarczycy. Niestety 60-70 proc. pacjentów z tym rakiem, w momencie diagnozy posiada przerzuty węzłowe i/lub odległe (do wątroby, płuc, kości). Objawy które są typowe dla większości raków, choć występujące z różnym nasileniem to: powiększenie tarczycy, uczucie ucisku, chrypka, trudności w przełykaniu i niekiedy powiększenie okolicznych węzłów chłonnych. W przypadku raka rdzeniastego tarczycy przy wysokim poziomie kalcytoniny pojawiają się biegunka i flush (nagłe zaczerwienienie skóry twarzy).
Jakie są główne przyczyny powstawania nowotworu?
Powstanie nowotworu tarczycy ma charakter wieloczynnikowy. W rozwoju raka tarczycy zwłaszcza rdzeniastego (25 proc. genetycznie uwarunkowanych), ale także raków zróżnicowanych ogrywają czynniki genetyczne. Ponadto rak częściej występuje u kobiet. Uważa się także, że wyższe wartości TSH stymulują nowotworzenie. Istotną rolę odgrywają także czynniki środowiskowe takie jak: Endocrine disraptors (substancje wpływające na funkcję hormonalną a zawarte w wielu pokarmach i plastikach) i promieniowanie jonizujące. Radioterapia okolicy tarczycy zwłaszcza w dzieciństwie, po 15-20 latach indukuje powstanie raka. Spośród innych czynników należy wymienić otyłość (insulinooporność) oraz nadużywanie alkoholu i nikotyny. Udowodniono także, że mniej łagodny rak pęcherzykowy występuję częściej na obszarach niedoboru jodu, natomiast na terenach o prawidłowym zaopatrzeniu jod częściej obserwuje się raka brodawkowatego.
Jak wygląda pełen proces diagnostyczny nowotworów endokrynnych?
Najprostszym badaniem jest badanie palpacyjne, które pozwala na stwierdzenie guzka także przez samego pacjenta. Natomiast złotym standardem diagnostycznym pozostaje USG tarczycy i węzłów chłonnych oraz biopsja cienkoigłowa guza i węzłów. Jeśli podejrzewamy raka rdzeniastego posiłkujemy się oznaczeniem kalcytoniny. Rozpoznanie ustala się na podstawie badania histopatologicznego
Na jakie terapie mogą liczyć pacjenci ze zdiagnozowanym rakiem tarczycy?
Najważniejszym sposobem leczenia wszystkich raków tarczycy jest leczenie operacyjne. W przypadku zróżnicowanych raków tarczycy dodatkowo stosujemy uzupełniające leczenie izotopowe radiojodem. Przy braku skuteczności leczenia i znacznym zaawansowaniu procesu możemy posiłkować się inhibitorami kinaz.
Jaki wpływ ma epidemia koronawirusa na proces diagnozowania i prowadzenia leczenia? Jakie są utrudnienia?
Wydaje się, że w większości przypadków udaje się prowadzić diagnostykę i leczenie raków tarczycy. W mojej klinice mieliśmy jedynie pięciodniową przerwę w leczeniu. Trudności mogą wynikać z braku lub ograniczonego dostępu do lekarzy rodzinnych i specjalistów, zamianą oddziałów specjalistycznych na covidove, chorobą personelu i pacjentów oraz samą obawą pacjentów przed kontaktem z personelem medycznym. Wszystkie te elementy mogą wpływać na opóźnienie w rozpoznaniu.
Z jakimi wyzwaniami muszą mierzyć się pacjenci dotknięci rakiem tarczycy w dobie pandemii?
Pacjenci ze zdiagnozowanym nowotworem są objęci leczeniem, także dzięki karcie nowotworowej. Trudności mogą wynikać z ograniczonego dostępu do procedur medycznych. Ponadto na podstawie teleporady trudno zdiagnozować nowotwór – wymaga to badania lekarskiego. Pewnym problemem może być dostęp do terapii zaawansowanych raków, po likwidacji RDTL [Ratunkowy Dostęp do Technologii Lekowych].
